DON – MÓN NGON ĐẬM ĐÀ TÌNH NGƯỜI QUẢNG NGÃI

Về Quảng Ngãi, du khách sẽ nghe nhắc rất nhiều đến món don, dù dân dã, mộc mạc nhưng món ăn này rất được người dân nơi đây ưa chuộng. Don không chỉ mang cái tên lạ, mang nét đặc trưng riêng mà còn mang luôn cả hơi thở và cuộc sống của con người Quảng Ngãi. Nét độc đáo của món don thể hiện trước hết từ chính tên gọi của nó. Tên gọi của món ăn này bắt nguồn từ chính phương ngữ Quảng Ngãi, lấy tên nguyên liệu chính - con don - để gọi tên món ăn.  Tùy theo sở thích ăn uống và khẩu vị của từng người mà mỗi người sẽ có những cảm nhận rất riêng về don, nhưng những trải nghiệm mới lạ thì chắc chắn ai cũng sẽ có khi thưởng thức món đặc sản này.

Don quãng ngãi (Nguồn: sưu tầm)

Don thuộc họ nhuyễn, thể hai mảnh, vỏ nửa đen nhạt nửa vàng lợt, hình quả trám, to bằng móng tay út người lớn, dài hơn một phân. Vỏ don thường mỏng hơn các loài ốc khác. Ruột don màu vàng và có những tua hồng bao quanh. Don nằm sâu dưới cát (khoảng 5 phân), mỗi năm chỉ nổi lên một lần với mực nước ngập khoảng một mét. Don chỉ có ở hai con sông lớn của Quảng Ngãi là sông Trà và sông Vệ. Loài don thường sống rải rác khắp nơi, lòng sông, bờ sông... và đông đúc nhất là ở khu vực gần các cửa sông. Điểm tập trung sinh sống ưa thích của don là môi trường đất cát. Thường vào mùa khô hạn khoảng tháng 4 đến tháng 5, người dân xung quanh hai con sông mới vào mùa cào don. Nhưng có khi vào tháng 7 don cũng xuất hiện nhiều. Don sống vùi trong cát nên việc cào don rất khó khăn. Có những hôm gặp nước lớn, người cào don phải ngâm mình dưới nước hàng giờ đồng hồ mà cũng không bắt được nhiều. Nếu đến Quảng Ngãi vào đúng mùa don, du khách hãy tranh thủ thưởng thức món ăn đặc biệt này. Vào những thời điểm khác trong năm, người Quảng Ngãi (khach san dung quat quang ngai) thường thay don bằng hến. Dù 2 loài này có cùng họ với nhau, nhưng nếu trong bát không phải con don có màu vàng với những tua hồng bào quanh thì món ăn cũng chẳng đúng kiểu

Hình ảnh sưu tầm

Giống như tính cách con người Quãng Ngãi, cách bày biện, thưởng thức món don cũng chẳng cầu kì. Món don đặc sản chỉ gồm một tô nước có màu đùng đục, trong có chứa nhiều con don nhỏ xíu, ít hành tây và một cái bánh tráng gạo nướng. Sau khi cào don về, người ta ngâm, rửa sạch sẽ rồi cho don vào nồi nước sôi, khuấy mạnh và đều tay. Khi don há miệng cũng là lúc phần nước luộc có được tất cả những gì tinh túy nhất. Nước luộc don được cho riêng ra nồi khác, nêm nếm vừa ăn tùy theo khẩu vị của mỗi người, riêng con don đãi lấy ruột. Một tô don chỉ có nước luộc còn nóng sốt, thịt don, một ít hành tây xắt mỏng và hành lá.  Ăn don phải ăn kèm bánh tráng gạo nướng mới đúng vị. Bánh tráng được bẻ cho vào tô don, kèm theo một ít ớt xanh và tỏi Lý Sơn cho đậm vị. Khi bánh tráng vừa ngấm nước là có thể thưởng thức tô don để tận hưởng vị thơm, vị ngọt của nước luộc và thịt don hòa với cái cay nồng của tỏi, ớt. Ăn don phải ăn lúc nóng hổi, vừa húp nước dùng, vừa cảm nhận vị ngọt thanh đặc trưng của don mới thấy hết cái đậm đà của món ăn truyền thống này. Tất cả hòa quyện tạo nên sức hấp dẫn lạ kì, khiến người ăn cảm nhận trọn vẹn, mới hiểu được tại sao món ăn trông đơn giản lại có sức hút đến như vậy

Hình ảnh sưu tầm  Khách sạn Dung Quất, 

Với những thực khách lần đầu thưởng thức, don không chỉ lạ miệng mà còn gây ấn tượng với hương vị rất đặc trưng . Còn với người xứ Quảng, từ bao đời nay don đã trở thành món ăn đặc sản, gắn liền với bao thế hệ, là niềm tự hào về quê hương cũng như là nỗi nhớ nhung về đất mẹ khi xa xứ. Ngoài ra don còn có thể món don xào hoặc cháo don đơn giản mà cực kỳ ngon. Ở những nơi khác đôi khi cũng có món don. Nhưng vị thì không thể nào sánh được với don Quãng Ngãi . Có thể nói rằng món don như tính cách của người con đất Quảng đơn giản, không cầu kỳ, cái ngon tự nhiên đến từ vị ngọt thanh của con don trên mảnh đất quê hương đã tạo nên một đặc sản, một niềm tự hào của ẩm thực Quảng Ngãi.. Mộc mạc, dân dã song canh don gần như chứa đựng tất cả con người, tình cảm chân thành và văn hóa đằm thắm, đậm đà của vùng đất núi Ấn sông Trà này. Nếu ghé Quảng Ngãi, du khách có thể thưởng thức món don này tại khu đối diện Núi Bút, hoặc dọc đường Quang Trung hay Trần Hưng Đạo.

Khách sạn Quảng Ngãi,